به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد در دوره کوتاه مدت امام صادق(ع) شناسی در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) به مبحث نسب شناسی و ولادت آن امام همام پرداخت و گفت: در رابطه با نسب شناسی چند نکته باید مورد توجه قرار بگیرد، اول، انسان هنگامی که در صدد آگاهی یافتن از کسی است، در ابعاد گوناگون باید به دنبال آن باشد که در این صورت گاهی قصد آشنایی با فرد از نظر موقعیت مکانی و جغرافیایی را دارد و گاهی از نظر معلومات؛ و همچنین گاهی معرفت به موقعیت اجتماعی اشخاص بر می گردد و گاهی از مسئولیت او سؤال شده و حوزه فعالیت او را می پرسند و در پایان گاهی به دنبال آن هستند که این شخص فرزند کیست و پدر و مادر او چه کسانی هستند و در چه شهری زندگی می کنند و نیاکان او چه کسانی هستند.

وی ادامه داد: طبیعتا وقتی سخن از نسب شناسی است، قسمت آخر مورد بحث بوده و مقصود پدر و مادر و نیاکان آن شخص می باشند.

این استاد حوزه ابراز داشت: پدر امام صادق(ع) «حضرت ابوجعفر بن علی الباقر» بوده و ایشان با 5 واسطه به رسول خدا(ص) رسیده و از کسانی هستند که می توانیم اصطلاحا ایشان را از جمله تابعین بنامیم.

*صحابه و تابعین

این کارشناس امام شناسی در تعریف صحابه و تابعین، خاطرنشان ساخت: در قرآن کریم سخن از صحابه و تابعین به میان آمده است و صحابه به کسانی گفته می‌شود که رسول خدا(ص) را درک کرده باشند(البته در تعریف صحابه اختلاف نیز هست و برخی گفته اند صحابه به کسانی گفته می‌شود بعد از بلوغ به رسول الله(ص) ایمان آورده یا حدیثی از ایشان نقل کرده باشند که در جای خود بحث شده است)؛ اما کسانی که وجود نازنین نبی مکرم اسلام(ص) را درک نکرده باشند؛ ولی اصحاب رسول الله را دیده باشند، تابعین نامیده می‌شوند.

حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد یادآور شد: نکته ای که باید به آن توجه کرد، این است که صحابه تا اواخر قرن اول هجری حیات داشته و امام صادق(ع) متولد سال 83 یا به نقلی 80 هجری هستند و می توان عنوان تابعین را به آن حضرت اطلاق کرد.

وی با بیان این که کنیه مادر امام صادق(ع) «أم فروه » و نام ایشان «فاطمه» بوده و ایشان به کنیه مشهورتر از اسم است، تصریح کرد: اسم ایشان بنابر آنچه در برخی از مصادر آمده، فاطمه است و پدر فاطمه شخصی به نام قاسم و نام پدر قاسم، محمد و محمد پسر ابی بکر است، همچنین نام مادر فاطمه أسماء است و أسماء دختر عبدالرحمان و عبدالرحمان پسر ابی بکر است؛ یعنی در حقیقت قاسم بن محمد بن ابی بکر با دختر عموی خود ازدواج کرده است.

این استاد حوزه در ادامه به نیاکان امام صادق(ع) پرداخت و گفت: محمد بن ابی بکر از خواص اصحاب امام علی(ع) بوده و نام مادر ایشان «أسماء بنت أمیس» می باشد که قبلا همسر جعفر طیار بوده و با جعفرطیار به حبشه هجرت کردند و در سال هفتم هجری نیز از حبشه در روز فتح خیبر به مدینه آمدند و در جعفر بن ابی طالب در جنگ موته به شهادت رسید.

این کارشناس امام شناسی با اشاره به این که موته در شمال شبه جزیره عربستان واقع شده و الان شهرکی است در اردن که قبر جعفر طیار نیز در آنجا واقع شده است، گفت: یک سال بعد از ورود جعفر به مدینه جنگ موته اتفاق افتاد و جعفر بن ابی طالب(جعفر طیار) در این جنگ به شهادت رسید و بعد از شهادت جعفر، أسماء بنت أمیس در اواخر عمر رسول الله به همسری ابوبکر در آمد و از ابوبکر، محمد متولد شد. بعد از وفات ابوبکر، أسماء به همسری امام علی(ع) در آمد و محمد در خانه امیرالمؤمنین(ع) بزرگ شد و همچنین أسماء از امام علی(ع) صاحب دو پسر شد.

حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد افزود: محمد بن ابوبکر در راه امام علی(ع) در مصر به شهادت رسید و بسیار اهل ولاء بود.

وی با اشاره به وقایع سال 36 هجری و جنگ میان مسلمانان و کسراء، اظهار داشت: استاندار خراسان در آن سال دو زن از فرزندان یزدگرد را به مدینه خدمت امام علی(ع) فرستاد و امام، یکی از این زنها را به نام شهربانو به عقد امام حسین(ع) درآورد و خواهر شهربانو را نیز با محمد بن ابی بکر ازدواج کرد و  محصول این دو ازدواج دو پسر بوده است. این استاد حوزه یادآور شد: از امام حسین(ع)، علی بن الحسین (امام سجاد(ع)) و از محمد بن ابی بکر، قاسم به دنیا آمد و قاسم پسرخاله امام سجاد(ع) و از اصحاب این امام همام بوده است.

*وفات دو خواهر پس او ولادت فرزندان

این کارشناس امام شناسی گفت: از نکته های عجیب که باید به آن اشاره کرد این است که شهربانو پس از ولادت امام سجاد(ع) از دنیا رفت و مادر قاسم نیز در همان روز های اول ولادت وفات کرد و دو خواهر در دم نفاس فوت کردند.

حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد خاطرنشان ساخت: قاسم با أسماء دختر عبدالرحمان ازدواج کرد و تنیجه آن ازدواج، مادر امام صادق(ع)، أم فروه بوده است.

*ابن المکرمه؛ لقب امام صادق(ع)

وی در ادامه به تبیین شخصیت أم فروه، مادر امام صادق(ع) پرداخت و گفت: ایشان عروس امام سجاد(ع)، همسر امام باقر(ع) و مادر امام صادق(ع) می باشند و آنقدر با شخصیت بودند که به امام صادق(ع) ابن المکرمه گفته می شد.

این استاد حوزه تصریح کرد: امام صادق(ع) درباره مادر خود أم فروده می فرمایند: مادرم از جمله زنانی است که ایمان آورد و تقوا پیشه کرد و کار خوب انجام داد و خدا محسنین را دوست دارد.

این کارشناس امام شناسی با اشاره به داستانی از أم فروه، بیان داشت: وی به حج مشرف شد و در حج استلام حجر(دست کشیدن بر حجر) یکی از مستحبات است و انسان هنگامی که طواف می کند، دست چپ به سمت بیت الله است و أم فروه به حجر رسید و با دست چپ آن را استلام کرد و مردی این حرکت را دید و به او گفت: ای زن؛ در سنت خطا کردی و سنت این است که با دست راست استلام کنی؛ ایشان بلافاصله پاسخ داد: ما از علم تو بی نیاز هستیم و می دانم که این کار من خطا نبوده است و هدف از بیان این داستان این است که أم فروه همسر و مادر امام است و با مسائل خیلی خوب آشنا بود.

حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد اظهار داشت: این بانو آنقدر با شخصیت بودند که گاهی برخی از شعرا خدمت امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) اسم ایشان را نیز در شعر خود بیان می کردند.

*ولادت امام صادق(ع) و اختلاف در سال تولد

وی در بخش دیگر از سخنان خود به مبحث ولادت آن امام همام پرداخت و ابراز داشت: امام صادق(ع) در اواخر قرن اول سال 83 هجری که مشهور نیز همین است به دنیا آمده و عده ای هم مانند ابن صباغ مالکی صاحب کتاب فصول المهمه و همچنین قندوزی حنفی که از علمای اهل تسنن و محب اهل بیت(ع) بودند، ولادت امام را سال 80 هجری عنوان کردند؛ البته در وفات آن حضرت اختلافی وجود ندارد و سال 148 هجری سال وفات ایشان ذکر شده است.

*سال تأسیس شهر قم مصادف با ولادت امام صادق(ع)

این استاد حوزه با بیان اینکه ایشان بنابر قول مشهور در زمان شهادت 65 سال و بنابر قول برخی در زمان شهادت 68 سال سن داشتند، گفت: نکته مهم اینجاست که میان ائمه(ع) هیچ امامی از نظر سن به این مقدار نرسیده و مطلب جالب تر این است که سال 83 هجری، سال تأسیس شهر قم نیز می باشد؛ یعنی سال تأسیس قم با سال ولادت امام صادق(ع) مقارن و در یک سال است.

این کارشناس امام شناسی افزود: این نکته را یاقوت در معجم البلدان نقل کرده و در آنجا آمده است که قم گردآوری شده مجموعه 7 روستا بوده و از مجموع اسامی 7 روستا کلمه چمندان یا کمندان در آمده بود که پس از مختصر شدن به چم یا کم تغییر پیدا کرده و در نهایت به قم تبدیل شده است.

حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد خاطرنشان ساخت: قم به دست عده ای از یمنیون که از شیعیان مخلص امام علی(ع) بوده اند، تأسیس و در مدت زمان کمی رشد کرد و در کتب آمده است که اصحابی از قم، از اصحاب خالص امام صادق(ع) بودند.

وی در پایان یادآور شد: امام صادق(ع) در 17 ربیع الاول در مدینه به دنیا آمد و در 25 شوال سال 148 هجری قمری در مدینه به شهادت رسید.